Desgaitasuna duten pertsonei laguntzeko lege berriari buruz

Desgaitasunena duten pertsonei laguntzeko erreforma zibil eta prozesalak, hau da, desgaitasunen bat duten pertsonei laguntzeko neurri berriak ezartzen dituen 8/2021 Legeak, ekainaren 2koak, praktika egokia bilatzen du desgaitasunen bat duten pertsonen eskubideak babesteko; eskubide horiek New Yorkeko 2006ko Konbentzioan aldarrikatu ziren.

Erreformak aldaketa handia dakar gaitasunaren erabilerarekin zerikusia duen guztian. Aurreko ereduan, hirugarren pertsona batek erabakitzen zuen zer zen egokiena desgaitasuna duen pertsonarentzat, erabakiak beste batek hartzen zituen, eta oraingoan, ordea, desgaitasuna duen pertsona da bere bizitzaren protagonista eta, ahal den neurrian, berarentzat onena zer den erabaki dezake.

Legearen erreformak dakarren beste aldaketa garrantzitsu bat da ezgaiketa eta tutoretza desagertzea, gaitasun juridikoa gauzatzeko hainbat laguntza neurri definituz, non beti errespetatuko baitira desgaitasuna duen pertsonaren borondatea, nahia eta lehentasunak.

Ildo horretan, gaitasun juridikoa behar bezala erabiltzen dela ziurtatzeko, hiru laguntza neurri mota zehaztu dira behar duten pertsonentzat: borondatezko neurriak, neurri informalak (izatezko zaintzailea) eta neurri judizialak (kuradoretza eta defendatzaile judiziala).

Ahal den heinean, pertsonaren egoerak ahalbidetzen badu, lehentasuna emango zaio borondatezko neurriak hartzerakoan. Horrela, desgaitasuna duten pertsonek erabakitzen dute nork eman behar dien laguntza beren erabakiak har ditzaten, helburua beren autonomia sustatzea baita.

Laguntza handiagoa behar denean, neurri informalak ezarriko dira, eta, horien bidez, “izatezko zaintzaile” bat izendatuko da, judizializatu gabe. Zaintzaile horrek desgaitasuna duen pertsonari lagunduko dio, eta hainbat gestio eta erabaki gauzatzeko laguntza eta aholkularitza emango dizkio.

Defendatzaile judizialari eta kuradoretzari dagokienez, laguntza orokorragoa behar duten pertsonen kasuan erabiliko dira. Oro har, kuradoretzak asistentzia-izaera izango du, hau da, laguntza orokorra emango zaio desgaitasunen bat duen pertsonari, behin pertsona eta haren premiak ezagututa, beharrezkoak diren arloetan.

Kasu batzuetan bakarrik izan dezake kuradoretzak ordezkaritza funtzioa, hau da, kuradoreak erabakiren bat hartu ahal izango du desgaitasunen bat duen pertsonaren izenean, betiere gogoeta eginez eta haren nahia edo lehentasuna zein izan daitekeen kontuan hartuz.

Beraz, erreforma hau aurrerapen handia da giza eskubideei dagokienez, horiek errespetatuz, erabakiak hartzeko gaitasuna landuz eta desgaitasuna duten pertsonen autonomia eta borondatearen errespetua sustatuz.

Kontuan izan behar da desgaitasuna pertsonaren beste ezaugarri bat dela, ez duela hura definitzen edo zehazten, eta bizitzako une desberdinetan laguntza pertsonalizatuak behar izatea baino ez duela baldintzatzen. Normalizatu beharreko laguntzak, komunitate mailan lan eginez guztiok, gizarte honetako kide garen aldetik, gure partetik jar dezagun, haien bizi kalitatea hobetuko luketen eguneroko alderdiak erraztu eta eskuragarriago egiteko.

Arreta pertsonari eta ez haren arazoei jartzen badiogu, pixkana aldaketak sustatuko ditugu haren eskubideak errespetatzeko, eta komunitate inklusiboagoa lortuko dugu, non pertsona bakoitzak bere bizitzaren protagonista izateko behar dituen laguntzak izango dituen, bere ongizatea eta bizi kalitatea hobetuz.