Nola egiten dioten aurre doluari adimen urritasuna duten pertsonek: berrikuspena eta azterketa

Sarrera

Dolua da maite dugun norbaiten galera esanguratsuari, normalean maite dugun horren heriotzari, aurre egiteko dugun erantzun emozionala. Erreakzio psikologiko, emozional eta konduktual jakin batzuk ditu ezaugarri erantzun horrek (Worden, 2009). Adimen urritasuna duten pertsonek modu berezian bizi dute dolua eta aurre egiten diote doluari, beraien gaitasun kognitibo eta sozialekin lotuta (Hewitt & Gilman, 2017). Heriotza ulertzeko gaitasun mugatuak, emozioak adierazteko zailtasunek eta babes sozial eskasak prozesu hori zaildu dezakete, eta denbora luzez arazo emozionalak izateko arriskua areagotzen dute (Torr et al., 2019).

Artikulu honen helburua da aztertzea nola egiten dioten aurre doluari adimen urritasuna duten pertsonek, eta prozesuan esku hartzen duten faktoreak identifikatzea eta laguntza estrategia eraginkorrenak azaltzea.

Nola pentsatzen duten familiek eta profesionalek heriotzaren aurreko erreakzioari buruz

Heriotzaren ulermen mugatua

Familia eta profesional askok uste dute adimen urritasuna duen pertsonak heriotza zer den ulertzeko zailtasunak izan ditzakeela, batez ere heriotza zerbait atzeraezina eta betiko dela ulertzekoa (Fenning & Baker, 2012). Horren ondorioz, baliteke konturatzea pertsonak ez duela desgaitasunik ez dutenek bezala dolua “prozesatuko”.

Erreakzio emozional desberdinak edo atipikoak

Ohikoa da pentsatzea mina adierazteko modua agian ez dela oso argia edo ahozkoa eta pertsonak ohikoak ez diren erreakzio emozionalak izan ditzakeela, hala nola, jokabide desafiatzaileak, suminkortasuna, antsietatea edo baita jokabide atzerakorrak ere (Torr et al., 2019). Kasu batzuetan, uste dugu ezin izango dutela tristura adierazi edo ezin izango dutela gertatzen zaiena “ulertu”.

Laguntza espezifikoen beharra

Familia eta profesionalak bat etorri ohi dira komunikazioa egokitzea eta laguntza emozional etengabea eskaintzea beharrezkoa dela esatean, pertsona nahastuta edo segurtasun gabe senti daitekeelako, eta horrek bere portaeran eragin dezakeelako (Hewitt & Gilman, 2017).

Lagun egitearen garrantzia

Onartzen da lagun egite hurbila eta ulerkorra funtsezkoa dela pertsonari albistea prozesatzen laguntzeko, abandonatuta sentitzea saihesteko eta emozioak errazago adieraz ditzaten laguntzeko (Hartley & Green, 2017).

Norbanakoaren aldakortasuna

Ideia orokor horiek dauden arren, familia eta profesional askok ere onartzen dute pertsona horien maila kognitiboak, aurretik galerekin izan dituzten esperientziek, lotura afektiboen kalitateak eta jasotako laguntza motak erreakzioa asko baldintzatuko dutela (Dodd & Bigby, 2016).

Nola egiten dioten aurre doluari adimen urritasuna duten pertsonek

Galera eta heriotza ulertzea

Adimen urritasuna duten pertsonentzat, heriotzaren kontzeptua eta galeraren atzeraezintasuna ulertzea da zailtasun nagusietako bat (Fenning & Baker, 2012). Ikerketek adierazten dute askok ulermen zehatza eta mugatua dutela, eta horrek nahasmena eta beldurra sor ditzakeela (Dodd & Bigby, 2016). Horregatik, garrantzitsua da informazioa egokitzea hizkuntza erraza eta laguntza bisualak erabiliz eta azalpenak errepikatzea, ulermena errazteko (Hartley & Green, 2017).

Adierazpen emozionala eta komunikazioa

Komunikazio trebetasunetan mugatuta egoteak zailago egiten du mina eta doluarekin lotutako beste sentimendu batzuk adieraztea (Dodd & Bigby, 2016). Jokabide desafiatzaileak, lotsa edo antsietatea izan daitezke hori adierazteko moduak, baina ingurukoek, oker interpretatuta, afektu edo ulermen falta dutela interpretatu ohi dute. (Torr et al., 2019). Horregatik, beharrezkoa da espazio seguruak sustatzea, pertsona horiek emozioak beste metodo batzuen bidez adierazi ahal izan ditzaten, esaterako, marrazkien, musikaren edo zuzendutako jardueren bidez (Fenning & Baker, 2012).

Gizartearen eta familiaren laguntza

Gizartearen laguntzak funtsezko zeregina du doluari aurre egiteko. Adimen urritasuna duten pertsonetan, familia eta zaintzaileak dira laguntza emozionalaren iturri nagusia (Hewitt & Gilman, 2017). Hala ere, batzuetan gerta daiteke familia desinformatuta egotea edo laguntza egokia eskaintzeko gutxi prestatuta egotea, eta horregatik nabarmena da zaintzaileek eta profesionalek formazio espezifikoa behar dutela (Torr et al., 2019).

Esku hartzeko estrategiak

Esku hartze eraginkorrenek hezkuntza emozional egokitua eta laguntza psikosozial jarraitua uztartzen dituzte (Hartley & Green, 2017). Jende horrentzako dolu programetan adierazpen emozionala, heriotza kontzeptuaren ulermena eta laguntzarako sare sozialen eraikuntza errazten duten jarduera egituratuak sartu behar dira (Fenning & Baker, 2012). Gainera, profesionalak ondoan laguntzen izatea lagungarria izan daiteke dolu seinale zailak identifikatzeko eta, beharrezkoa denean, tratamendu espezifikoak emateko (Hewitt & Gilman, 2017).

Nola lagundu doluaren kudeaketan

Adimen urritasuna duten pertsonei dolua kudeatzen laguntzeko, funtsezkoa da haien behar kognitibo eta emozionalak hautemateko eta haietara iristeko moduko estrategiak inplementatzea. Hona hemen gomendio praktiko batzuk:

• Komunikazioa egokitzea: hizkuntza argia, erraza eta zuzena erabiltzea, galera eta heriotza kontzeptua ulertzen laguntzen duten irudiekin, istorio sozialekin edo baliabide bisualekin lagunduta (Hartley & Green, 2017).
• Adierazpen emozionala sustatzea: espazio seguruak eta epaiketarik gabekoak sortzea, hainbat baliabideren bidez, hala nola artearen, musikaren edo jarduera ludikoen bidez sentimenduak adierazi ahal ditzaten (Fenning & Baker, 2012).
• Errutinak eta laguntza konstanteak ezartzea: eguneroko egitura egonkorra mantentzeak eta pertsona esanguratsuen presentziak dolu prozesuan segurtasuna eta egonkortasun emozionala ematen laguntzen dute (Hewitt & Gilman, 2017).
• Zaintzaileentzako formazioa eta laguntza: senideak, hezitzaileak eta profesionalak prestatzea dolu seinale zailak identifikatzen eta laguntza egokia eskaintzen jakin dezaten, hori funtsezkoa baita garaiz esku hartzeko (Torr et al., 2019).
• Esku hartze psikosozialen erabilera: terapia egokituak, laguntza taldeak eta talde jarduerak txertatzea, esperientziak partekatzeko eta sare sozialak indartzeko (Hartley & Green, 2017).

Estrategia horiek adimen urritasuna duen pertsonak dolua modu ulergarriagoan eta emozionalki osasungarriagoan bizi dezan laguntzen dute, eta konplikazioak saihesten dituzte, hala nola depresio edo antsietate aldi luzeak.

Ondorioak

Laburbilduz, familiek eta profesionalek pentsatu ohi dute adimen urritasuna duten pertsonek nahasmenduarekin eta emozio biziekin erantzuten dutela heriotza baten berri jasotzen dutenean, eta, laguntza egokirik gabe, erantzun horiek espero ez ditugun moduetan ager daitezkeela. Horregatik, azpimarratzen da garrantzitsua dela haiek dituzten komunikazio gaitasunak eta moduak aintzat hartuko dituzten estrategia pertsonalizatuak erabiltzea, doluari modu osasungarria aurre egitea errazago izan dezaten.

Dolua prozesu konplexua da adimen urritasuna duten pertsonentzat, haien muga kognitibo eta komunikatiboen eraginagatik, baina laguntza egokiarekin modu osasungarrian aurre egin diezaiokete doluari. Informazioa egokitzea, adierazpen emozionala sustatzea eta gizartearen laguntza indartzea funtsezko elementuak dira doluan haien ongizatea errazteko. Profesionalentzako eta zaintzaileentzako prestakuntza espezializatua gomendatzen da, bai eta adimen urritasuna dutenen ezaugarriak eta beharrak errespetatzen dituzten esku hartze espezifikoak diseinatzea ere.

Erreferentziak

• Dodd, K., & Bigby, C. (2016). Exploring grief and loss in people with intellectual disability: A review of the literature. Journal of Intellectual Disability Research, 60(8), 684-699. https://doi.org/10.1111/jir.12246
• Fenning, P., & Baker, B. L. (2012). Young adults with intellectual disabilities and their families: Coping with loss and grief. American Journal on Intellectual and Developmental Disabilities, 117(2), 150-160. https://doi.org/10.1352/1944-7558-117.2.150
• Hartley, S., & Green, S. (2017). Supporting people with intellectual disabilities to understand death and dying. British Journal of Learning Disabilities, 45(4), 248-255. https://doi.org/10.1111/bld.12197
• Hewitt, A., & Gilman, S. (2017). Grief and intellectual disability: Implications for practice and policy. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 30(2), 290-298. https://doi.org/10.1111/jar.12240
• Torr, J., Davis, R., & Stancliffe, R. (2019). Supporting people with intellectual disability through bereavement: A systematic review. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 16(1), 28-39. https://doi.org/10.1111/jppi.12263
• Worden, J. W. (2009). Grief counseling and grief therapy: A handbook for the mental health practitioner (4th ed.). Springer Publishing Company.