Gure Lege Psikiatriako Unitatea, EHUko Udako Ikastaroetan

Euskal Herriko Unibertsitatea Udako Ikastaroen 44. edizioa amaitzen ari da, non 152 ikastaro eta 14 kongresu diseinatu diren, etorkizuneko erronkei erantzuteko. Testuinguru horretan, eta osasunaren esparruan, osasun mentalak leku nabarmena izan du.

Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiak antolatuta, Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Giza Eskubideen Sailaren eta Osasun Sailaren, Osakidetzaren eta Ospitalarioak Fundazioa Euskadiren laguntzarekin, “Dolua bizitzan eta heriotzan: harrera eta laguntza pertsonala, soziala eta instituzionala” ikastaroa egin zen irailaren 11n eta 12an, Donostiako Miramar Jauregian Ikastaroaren garapenean, heriotzari, doluari, laguntasunari eta suizidioaren prebentzioaren eta ondorengo lanketaren garrantziari lotutako gaiak jorratu ziren.

Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Giza Eskubideetako sailburu M. Jesus San Josek inauguratu zuen ofizialki ikastaroa. Ekitaldian —Ospitalarioak Fundazioa Euskadiri (lehen Aita Menni Ahizpa Ospitalarioak) eskerrak eman zizkioten osasun mentalaren alorrean egunero egiten duen lanagatik—, Iñaki Madariaga doktore eta gure ospitaleko Lege Psikiatriako Unitateko zuzendariak hartu zuen parte, Iñaki Subijana epaile eta Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiko presidentearekin eta Ines Soria magistratu eta Justizia eta Giza eskubideen Saileko aholkulariarekin batera, biak ere mintegiaren zuzendari.

Udako Ikastaro horretan 134 lagunek eman zuten izena, eta heriotzari lotutako dolua jorratu zen, baina baita beste bizi prozesu batzuei lotutako dolua ere, besteak beste, gaixotasun mentala izanik delitu larri bat egin duen pertsona bati askatasunaz gabetzeko zigor bat betearaztea bizi ibilbidearen zati gisa.

Dolu eta laguntasunari buruzko mahai ingurua, sistema judizial, polizial eta sanitarioari dagokienez

Hilaren 12ko goizean beste mahai ingurua bat egin zen, “Dolua eta laguntasuna sistema judizial, polizial eta sanitariotik igarotzean. Segurtasun eta osasun mentaleko neurriak betetzeari eta bere buruaz beste eginda hiltzeari buruzko aipamen berezia: koordinatzeko jarraibideak” izenburupean, eta aurre egiteko dinamikak azaldu ziren, doluan laguntzeko trebetasunean sakondu zen, eta doluan dauden pertsonei min gehiago ez sortzeko beharrezkoak diren jarduera eta lankidetza sozial eta instituzionaleko ildoak artikulatu beharra nabarmendu zen. Izan ere, erakunde eta botere publikoek ere jabetu behar dute sistema sanitario, polizial eta judizialetik igarotzeak pertsonengan sortzen duen inpaktu emozionalaz, eta horrek eragin dezakeen min erantsiaz.

Mahaia Iñaki Subijana Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiko presidenteak moderatu zuen, eta partaideak izan ziren —Madariaga doktoreaz gain— Eva Bilbao erizain eta Bizirauneko presidentea, Ana Abasolo Auzitegi Medikuntzako Euskal Erakundeko auzitegiko medikua eta Jose Javier Peña Ertzaintzako komisarioorde, psikologian lizentziadun eta genero indarkerian aditua.

Saioan, erakundeen arteko koordinazioaren beharra nabarmendu zen, heriotza bortitzek edo suizidioak eragindako dolu prozesuetan diren familiei sufrimendua gehitzea saihesteko. Jose Javier Peña ertzainak egoera horietarako dauden polizia prozedurak zehaztu zituen, eta eszena zaintzearen, ebidentziak biltzearen eta senideei informazio argi eta hurbila ematearen garrantzia azpimarratu zuen. Ana Abasolo auzitegiko medikuak auzitegiko medikuntzaren funtzioa eta prozesua humanizatzeko jarduerak azaltzearen garrantzia azpimarratu zituen. Eva Bilbaok, berriz, maite duten pertsona bat suizidatuta galdu duten pertsonen ordezkari gisa, familien ikuspegia eman zuen, enpatiari eta sentsibilitateari dagokienez azken urteetan egindako aurrerapausoak azpimarratuz, baina baita komunikazioa hobetzeko beharra ere, gorpuaren agurra, hildakoaren gauzak entregatzea eta laguntza psikologikoa eskuratu ahal izatea ere.

LPU, segurtasun neurriak dituen unitate asistentziala

Madariaga doktorearen ekarpenak Arrasateko gure ospitaleko Lege Psikiatriako Unitate aitzindarian egiten den lanari buruzkoak izan ziren, buru nahasmendu larria izanik delitu ekintzak egin dituzten eta segurtasun neurriak betetzen dituzten pertsonei dagokienez. Azaldu zuenez, kasu gehienetan paziente psikotikoak dira, bi eredu nagusiri erantzuten dietenak: eldarnio paranoideen ondorioz, konbentzimendu defentsibotik jarduten dutenak, eta diagnostiko depresiboa dutenak, delitua egiteko motibazioen artean biktima babestea ere izan dezaketenak.

Gure psikiatrak azpimarratu zuen, gaixotasun mentala izanik delitu larria egin duten pertsona horien kasuan, dolua lantzea eta horri aurre egitea zailagoa izan ohi dela hasierako faseetan, pazienteak eldarniozko konbikzioa duenean, eta lanketa hori egonkortze klinikoaren eta tratamendu farmakologikoaren mende dagoela. «Dolua bera ekuazio konplexua da, eta hainbat aldagai ditu. Ez da gauza bera pertsona batengandik defendatzeko ekintza bortitza egin duen pertsona baten dolua, edo, paradoxikoki, biktima babesteko egin duenarena». Lehenengoan, dolua egiteko probabilitatea konplikatua da, zaila, are gehiago lehen etapetan. Lehen paziente mota horretan, doluaz hitz egitea, ondo zainduta egotea eta eraso gehiago ez egitea lortzea da, dela senideei bisitetan, dela beste paziente batzuei edo osasun langileei, paziente horiek ingurunearekiko jokabide oso suntsitzailea adierazten baitute. Paziente psikotiko depresiboaz ari bagara, ordea, egin beharrekoa da horiek zaindu, baina batez ere arrisku autolitikoa saihestu, erru kontzeptua baitute».

Ildo horretan, Madariaga doktoreak azken hamarkadetan psikiatrian egindako aurrerapenak nabarmendu zituen, eta segurtasun neurri bat bete behar duten paziente horien arretan gure LPUa bezalako baliabide espezializatuek duten funtzioa azpimarratu zuen. Era berean, azpimarratu zuen duela 12 urtetik Arrasateko gure ospitalean segurtasun handiko unitate psikiatriko bat izateak hau ekarri duela: gaixotasun mental larriagatik arrazoi penalak dituzten pertsonek Euskal Herritik irten behar ez izatea, zigorra betetzen duten bitartean, tratamendu hori jasotzeko, eta espetxean sartu behar ez izatea epai judizial bat betetzeko, unitatea ireki aurretik gertatzen zen bezala. «Justizia terapeutikoa gehiago garatu duten herrialde batzuk dauden arren (askatasunaz gabetzeko zigorra espetxe batean bete beharrean, osasun zentro batekin ordezkatzea), gaur egun gu oso kokapen duinean gaude», adierazi zuen.